จ้าวจวินกง 灶君公 : เทพเตาไฟ

เรื่องเทพเจ้าแห่งเตาไฟในครัว หรือ จ้าวฮุ่นกง หรือ จ้าวจวินกง มีที่มาหลายตำนานหลายชื่อ เช่น จางตั้น จางสาน จางฉาน จางหลาง จางโจ้ว จ้าวหวาง จ้าวเสิน จ้าวจวิน

คำว่า จ้าวจวิน 灶君  หมายถึง เทพแห่งเตาไฟ หรือ จ้าวฮุ่นกง จ้าวจวินกง 灶君公  หรือ จ้าวเสิน 灶神

ก่อนที่ท่านจะได้เป็นเทพเจ้าแห่งเตาไฟในครัว  แต่ที่เชื่อถือกันมาก็คือ  เดิมท่านเป็นคนธรรมดา ชื่อ ตั้น  แซ่จาง ( เตียว )  คนทั่วไปจึงเรียกท่านว่า จางตั้น 张单 หรือ เตี่ยวตั้น  หรือ จางซื่อกั๋ว  ภรรยาของท่านเป็นคนที่ซื่อสัตย์  แต่จางตั้นได้แบ่งหัวใจรักของตนให้เด็กสาวคนหนึ่ง  ด้วยความรักแบบหน้ามืดนี่เอง  จางตั้นจึงต้องทิ้งภรรยาไปอยู่กับหญิงสาวคนนั้น 

 หลังจากที่ตนได้ทิ้งภรรยาไปอยู่กับผู้หญิงคนใหม่แล้ว  ปรากฏว่าโชคร้ายตลอด  ฐานะยากจนลงกว่าเดิม  โรคภัยไข้เจ็บรุกรานจนในที่สุดทำให้ตาทั้งสองข้างบอด  เป็นโอกาสให้ภรรยาใหม่ทิ้งท่านไป  ท่านจึงตกระกำลำบากต้องเที่ยวเร่ร่อนขอทานกินไปวันๆ  ที่อยู่อาศัยไม่มี  ท่านจึงยังชีพด้วยการขอทาน

อยู่มาวันหนึ่ง  เดินขอทานผ่านไปยังบ้านอดีตภรรยาคนแรก  ด้วยเหตุที่ตาบอด จึงไม่ทราบว่าตนเดินไปถึงไหนและถึงบ้านใคร  ข้างภรรยายังคงซื่อสัตย์  จึงเชื้อเชิญท่านเข้าไปในบ้าน  จัดทำอาหารคาวหวานอย่างดีตามที่สามีเคยชอบกิน  ข้างจางจุ้นเริ่มลำดับความเรื่องราวต่างๆระหว่างตนกับภรรยา  จนจำได้รู้สึกเสียใจมากร้องไห้จนน้ำตานองหน้า  ทันใดนั้นตาที่เคยบอดก็ค่อยๆเห็นรางๆ  เมื่อตนเห็นภรรยาอย่างชัดเจน  ทำให้เกิดความเสียอกเสียใจอย่างใหญ่หลวง  เกิดละอายแก่ใจอย่างสุดที่จะพูดถึง  จึงกระโจนเข้าไปในเตาไฟในครัวนั่นเอง  ข้างภรรยาตกใจตรงเข้าไปดึงสามีออกมา  ด้วยความร้อนของเตาไฟ  ร่างกายของสามีถูกไฟเผาไปเหลือแต่ท่อนขาข้างเดียว  เธอเสียใจมากไม่รู้จะทำประการใด  จึงได้สร้างหิ้งขึ้นมาที่เตาไฟนั่นเอง  เพื่อบูชาสามี  ต่อมาจึงเกิดประเพณีการสร้างหิ้งบูชาเทพที่เตาไฟขึ้น

ตำนานหนึ่งกล่าวว่า  จางจุ้นเป็นคนยากจนมาก  แทบจะไม่มีกิน  จึงจำใจต้องขายภรรยาให้เศรษฐีคนหนึ่งไป  ต่อมาด้วยเหตุบังเอิญ  จางจุ้นได้ไปสมัครเป็นคนใช้ของบ้านนั้น  ข้างภรรยาเห็นแล้วรู้สึกสงสาร  จึงเอาเงินอีแปะยัดใส่ในหมั่นโถวให้เขา  แต่เขาไม่รู้ จึงเอาหมั่นโถวเหล่านั้นไปขายจนหมดสิ้น  ต่อมาเมื่อเขาทราบความ เกิดเสียใจมากและสิ้นหวังทุกสิ่งทุกอย่าง

จากตำนานของจางจุ้นทั้งสองเรื่องนี้  ทำให้เทพเจ้าแห่งสวรรค์ คือ เง็กเซียนฮ่องเต้  ทรงเห็นความซื่อของเขา  จึงทรงแต่งตั้งให้ท่านเป็น เทพเจ้าแห่งเตาไฟในครัว  และได้อยู่รวมกับภรรยาในที่สุด  จากรูปวาดของจางจุ้นซึ่งมีหลากหลาย  เป็นภาพเดี่ยว  ภาพคู่กับภรรยาคนแรก  ภาพภรรยาทั้งสองคนซ้ายขวาของท่าน 

จ้าวจวินกง เป็นเทพที่สำคัญมากองค์หนึ่ง  ที่บรรดาชาวจีนจัดหิ้งบูชาไว้ที่บริเวณเตาไฟในห้องครัว  และเชื่อกันว่า  ในวันที่ ๒๓ ค่ำ  เดือน ๑๒  ตามจันทรคติจีน  จ้าวจวินกงจะเสด็จขึ้นสวรรค์เป็นเวลา  ๑๐ วัน  เพื่อรายงานความเป็นไปของแต่ละครอบครัวต่อองค์เง็กเซียนฮ่องเต้ว่า  ในรอบปีแต่ละคนในแต่ละครอบครัวได้กระทำความดีความชั่วอะไรไว้มากน้อยแค่ไหน  เพื่อองค์เง็กเซียนฮ่องเต้จะได้พระราชทานรางวัลหรือลงโทษบุคคลเหล่านั้น  ดังนั้นชาวจีนบางกลุ่มเชื่อว่า  หากติดสินบนท่านจ้าวอ๋องแล้ว  โทษของตนอาจจะเบาบางลง  พวกเขาจึงพยายามหาของดีๆมาเซ่นไหว้  หรือไม่ก็เอาของที่เสพแล้วมึนเมามาถวายท่าน  เพื่อเวลาท่านรายงานความประพฤติของตนต่อองค์เง็กเซียนฮ่องเต้จะได้ลืมหรือรายงานแบบตกๆหล่นๆ  หรือบางพวกเอาของมาทาปากท่านเพื่อให้ท่านรายงานน้อยลง

จ้าวจวินกงจะเสด็จลงจากสวรรค์  ในวันที่ ๔ ค่ำ เดือน ๑ ตามจันทรคติจีน  ชาวจีนจึงจัดพิธีเซ่นไหว้ทั้งตอนที่ขึ้นสวรรค์และลงจากสวรรค์  แต่ในปัจจุบันพิธีดังกล่าวได้รวบรัดจัดในวันเดียว  เรียกว่า  เล่าเอี๋ยโจ่ยที  หรือ เทพเจ้าเสด็จจากสวรรค์

 :  สมบูรณ์ แก่นตะเคียน   ๖  พฤศจิกายน  ๒๕๔๘

 Title :  Stove God  or  The Kitchen God

        :   Somboon Kantakian

Enl.& rev. 28/01/2019

     ภาพประกอบ